كار تحقيقي جبر و اختيار
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته حقوق (آموزش_و_پژوهش)
عنوان 2
بیان مسئله 2
سوالات تحقیق 2
اهميت و ضرورت 4
فرضيه ها 4
روش تحقيق 5
چکیده 5
واژگان کلیدی 6
پیشینه تحقیق 6
سابقه و پیشینه 8
تفسیر كسب 11
نقد نظریه كسب 11
نظریه أمربین الأمرین 12
سیر تاریخی أمر بین الأمرین 13
مثالی روشنگر 14
اصلی استوار 15
تفسیر فلسفی أمر بین الأمرین 17
مطالعه كتاب نَفس 18
نتیجه گیری 20
منابع 21
عنوان
قبل
از آن که انسان ( به مفهوم امروزین آن) به مجموعه خلقت الهی بپیوندد ،
موجودات غیرانسانی بیشماری از قبیل جمادات ، نباتات ، جانوران و فرشتگان
وجود داشتند ، که هر کدام برحسب هدایت غریزی خود ، که خداوند در تکوین آنها
قرار داده است ، به حیات و ممات خود ادامه می دادند.
بیان مسئله
یكی
از مسائل متفرع بر عدل و حكمت الهی، مختار بودن انسان در افعالی است كه در
مدار تكلیف قرار گرفته، و انسان بر آنها ستایش و نكوهش میشود؛ زیرا تكلیف
نمودن انسانِ مجبور و ستایش و یا نكوهش او بر كاری كه از وی صادر گردیده
قبیح و نارواست، و به مقتضای اصل عدل و حكمت، خداوند از افعال قبیح منزه
است.
سوالات تحقیق
فردی از امام صادق ـ علیه السلام ـ پرسید:
آیا خداوند بندگان را بر انجام گناهان مجبور نموده است؟
امام ـ علیه السلام ـ فرمود: خیر.
سائل پرسید: پس حقیقت چیست؟
امام ـ علیه السلام ـ فرمود: «لطف من ربك بین ذلك.»
«كلمه
لطف و لطافت در لغت به معنای ظرافت است و بر شیء نامرئی و امر دقیق گفته
میشود، و لطف، یكی از صفات جمال الهی و لطیف از اسمای حسنای خداوند است.
گاهی صفت ذات الهی بوده و ناظر به علم خداوند به دقایق امور میباشد. و
گاهی صفت فعل خداوند بوده و ناظر به تدبیر ویژه و حكیمانه مبتنی بر رحمت
الهی میباشد.»
از دو معنای یاد شده، معنای دوم مناسب با مقام است و در
نتیجه مقصود حكمت از لطف خداوند، كه حدوسط میان جبر و تفویض است، این است
كه هر یك از جبر و تفویض، با عدل، حكمت و رحمت الهی كه مبانی لطف فعلی
خداوند به شمار میروند منافات دارد. بنابراین، میان آن دو، راه سومی وجود
دارد كه مبتنی بر لطف الهی بوده و بیانگر تدبیر حكیمانه، عادلانه و رحیمانه
خداوند است و این راه كه مظهر لطف الهی است، در عین حال حقیقتی است لطیف و
دقیق كه درك آن، فراتر از اندیشههای معمولی است و بدین جهت امام ـ علیه
السلام ـ از تفسیر آن برای سائل امتناع ورزیده است.
جز عالمان حقیقت آن را نمیدانند
شخصی از امام صادق ـ علیه السلام ـ درباره جبر و قدر سؤال كرد. امام ـ علیه السلام ـ فرمود:
«لاجبر
و لاقدر و لكن منزله بینهما، فیها الحق التی لا یعلمها الا العالم أو من
علمها ایاه العالم؛نه جبر است و نه قدر، ولی میان آن دو مرتبهای است كه حق
در آن است و آن مرتبه را جز فرد آگاه یا كسی كه انسان آگاه او را تعلیم
دهد نمیداند.»
اهميت و ضرورت
هدف از تحقيق جبر و اختیار در انسان است.
فرضيه ها
در تفسیر اختیار، سه دیدگاه مطرح شده است كه عبارتند از:
1. دیدگاه تفویض 2. دیدگاه كسب 3. دیدگاه امر بین الأمرین.
اینك به بررسی این سه دیدگاه میپردازیم:
1. نظریه تفویض
حاصل
این نظریه این است كه فعل اختیاری انسان فقط توسط او پدید میآید و مخلوق
خداوند نیست. انتساب فعل انسان به خداوند انتساب حقیقی نیست، بلكه بدین جهت
است كه خداوند انسان را آفریده و به او قدرت انجام فعل را عطا كرده است،
ولی در انجام یا ترك فعل او دخالتی ندارد، یعنی فعل انسان از نظر تكوینی به
خود او واگذار شده است. دلایلی كه قاضی عبدالجبار معتزلی بر این نظریه
اقامه كرده عبارتند از:
1. فعل انسان تابع قصد و اراده او است، آنچه كه
اراده كند، انجام میدهد، و آنچه كه اراده نكند انجام نمیدهد، بنابراین
انسان، خود پدید آورنده فعل خویش است، و خداوند آن را در انسان نیافریده
است.
2. نمیتوان خداوند را خالق افعال بشر دانست، زیرا در افعال بشر ظلم و ستم وجود دارد، و خداوند از ظلم و ستم منزه است.