مقدمه
مخلوطهاي قيري كه در ايران به
آسفالت موسوم هستند از اختلاف قير و مصالح سنگي بدست مي‌آيند. آسفالت انواع مختلف
دارد و از آن براي ساختن لايه‌هاي رويه، اساس و زيراساس روسازي راهها و فرودگاهها
استفاده ميشود. از آنجا كه خصوصيات آسفالتها بستگي به خصوصيات مصالح تشكيل دهنده
آن يعني قير و مصالح سنگي دارد، لذا در اين فصل ابتدا خصوصيات مصالح سنگي مورد بحث
قرار گرفته و سپس بشرح خصوصيات آسفالتها پرداخته شده است. خصوصيات و مشخصات فني
قيرها در بخش پنجم آمده است.
مصالح سنگي
مصالح سنگي
معمولاً يا بطور طبيعي در طبيعت در طبيعت يافت ميشوند و يا بطور مصنوعي و بصورت
غيرمستقيم بصورت تفاله برخي از كارخانجات ذوب فلزات توليد ميشود. مصالح سنگي طبيعي
گاهي بصورت آماده از بستر رودخانه و يا معادن شن و ماسه‌اي كه در طول مسير راهها
قرار دارند بدست مي‌آيند، ليكن در اغلب موارد لازمست كه مصالح سنگي را از شكستن
سنگهاي موجود در معادن سنگ تهيه كرد. شكستن سنگ در كارخانجات سنگ شكن كه انواع
مختلفي دارد انجام ميشود. اگر مقدار سنگ شكسته مورد نياز براي تهيه آسفالت قابل
توجه باشد از كاخانجات سنگ شكن ثابت و در غير اينصورت از كارخانجات سنگ شكن سيار
استفاده ميشود.
براي تهيه سنگ شكسته ابتدا سنگ هاي
بزرگ موجود در معادن سنگ با استفاده از مواد منفجره شكسته شده و سپس اين سنگها به
كارخانه سنگ شكن حمل ميشود. در كارخانه سنگ شكن اين سنگها در يك يا چند مرحله بكمك
سنگ شكن‌ها شكسته ميشوند تا دانه‌بندي‌هاي لازم بدست آيد.
شكستن سنگها معمولاً در دو، سه و
يا در چهار مرحله انجام ميشود. مرحله اول شكستن سنگها بكمك سنگ‌شكن‌هاي اوليه كه
معمولاً از نوع فكي، چكشي، و يا دوار هستند انجام ميشود. مصالح شكسته شده با
استفاده از سرندهاي لرزنده سرند شده و قسمت درشت دانه‌تر با استفاده از سنگ شكن‌هاي
ثانوي كه معمولاً از نوع چكشي، استوانه‌اي، و يا مخروطي هستند به مصالح با دانه‌هاي
كوچكتر تبديل ميشود. براي شكستن و خردكردن بيشتر مصالح سنگي از آسياب‌هاي ميله‌دار،
گوي دار و يا سنگ شكن استوانه اي استفاده ميشود.
نحوه انتخاب نوع و تعداد سنگ‌شكن‌ها
و مراحل شكستن سنگها بستگي به عوامل زياد داشته و از آنجا كه اين مطلب موضوع درس
روشهاي اجراي ساختمان است از ذكر آن در اينجا خودداري ميشود.
مصالح سنگي شكسته شده داراي قابليت
باربري و استقامت بيشتري نسبت به مصالح گردگوشه (رودخانه اي) است زيرا دانه هاي
اينگونه مصالح داراي لبه‌هاي تيز و سطحي زبر بوده و بهتر در يكديگر قفل و بست
ميشود. مصالح شكسته شده از مصالح رودخانه‌اي يا گردگوشه گرانتر است و از اين نظر
در مواردي كه بهرد و نوع مصالح دسترسي باشد، بايد در انتخاب آنها عوامل اقتصادي در
نظر گرفته شود. در مواردي كه استفاده از مصالح رودخانه‌اي تنها راه حل است، بايد
بمنظور افزايش استقامت و ظرفيت باربري بيشتر مصالح سنگي را شكسته و سپس مورد
استفاده قرار داد.
امروزه علاوه بر مصالح سنگي طبيعي
استفاده از مصالح سنگي مصنوعي نيز در اغلب ممالك صنعتي دنيا متداول گشته است. اين
مصالح معمولاً بطور غيرمستقيم و بصورت تفاله كارخانه هائي نظير كارخانه آهن‌گدازي
بدست مي‌آيد. اين مصالح كه به اسلگ موسوم است سيليسي بوده و بعلت داشتن وزن مخصوص
كمتري از وزن مخصوص آهن در بالاي كوره آهن گدازي جمع شده كه آنرا بسادگي از آهن
مذاب جدا ميكنند. اين مواد را معمولاً در اثر سرد كردن ناگهاني كه بكمك پاشيدن آب
بروي مواد مذاب صورت ميگيرد خرد كرده و از آن در راهسازي استفاده ميكنند.
مصالح سنگي كه براي
ساختن انواع آسفالت بكار ميرود بايد داراي مشخصات ويژه‌اي باشد. مشخصات مورد نظر
عبارتند از: دانه‌بندي، سختي، دوام، تميزي، شكل دانه‌ها و كيفيت سطح دانه‌ها.