1 -مقدمه
قرن
هاست كه بسته بندي براي بهره‌گيري و حفاظت كالاها، عنصري ضروري به شمار مي‌رود.
امروزه به خصوص در بخش خرده فروشي تقريبا تمامي محصولات به صورت بسته بندي شده
ارائه مي گردند. به علاوه يكايك عناصر بسته بندي براساس هدفي كه براي آن ها در
هنگام نقل و انتقال، ذخيره‌سازي و توزيع در نظر گرفته مي‌شود، مورد مطالعه دقيق
قرار گرفته‌اند، بي ترديد بسته بندي قادر است نمايي فني‌تر و برتر به كالا ببخشد.
همچنين هر بسته اي نيز با
دقت طراحي مي‌شود، زيرا شكل و رنگ، اهميت خاصي در ميزان فروش محصول ايفا مي‌كند
اين‌گونه نمونه هاي قابل رويت همراه با اطلاعات چاپ شده بروي محصول، راحت‌ترين
وسيله ارتباطي بين توليد‌كننده و مصرف‌كننده مي باشند.
توليد‌كنندگان محصولاتي هم‌چون
شكلات، كيك و ساير شيريني‌جات همواره به دنبال توليد محصولاتي مشخص و منحصر به فرد
مي‌باشند كه مشتريان به راحتي بتوانند محصولات آنها را از ساير محصولات مشابه
تشخيص دهد، در اين راستا بسته‌بندي نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌كند. زيرا اولين
چيزي كه نظر مشتري را جلب مي‌كند ظاهر بسته‌بندي محصول مي‌باشد و اغلب بسته‌بندي
زيبا و جذاب، مورد انتخاب مشتري قرار مي‌گيرد.
2-تاريخچه
بسته بندي
2-1- از رم تا رنسانس
با گذر
زمان، شهرها پايه‌گذاري شدند. تجارت بين قاره هاي اروپا و آسيا رونق گرفت و هر از
چندي سپاهيان فاتح براي دست‌يابي و ثروت منطقه اي ديگر صف‌آرايي مي‌كردند. در حالي
كه جهان شاهد تغييرات اجتماعي بسيار زيادي بود، تغييرات مربوط به بسته بندي بيشتر
به تغيير در كيفيت و كميت روش هاي بسته‌بندي موجود محدود مي‌شد.
يك واقعه مهم در بسته بندي،
كه به رومي ها و حدود 50 قبل از ميلاد نسبت داده مي‌شود، اختراع لوله دمش شيشه‌اي
بود. لوله دمش يك ميله فلزي توخالي بود كه در يك سر آن توده اي از شيشه قرار داده
مي شد. با دميدن از انتهاي ديگر لوله، فرد دمنده مي توانست توده مذاب را به شكل يك
ظرف توخالي در اندازه ها و شكل‌هاي متنوع باد كند. اين ظرف را بدون دخالت دست و با
تكرار پياپي دمش و شكل‌دهي مي‌شد ساخت و يا مي‌شد حباب شيشه را به درون يك قالب
فنجان كه نقش هاي تزئيني قبلاً در آن ايجاد شده دميد.
اختراع لوله دمش، شيشه را از
معابد و خانه اشراف خارج كرده و به آن استفاده عام داد. جام‌هاي شيشه اي رومي كه
با ارابه ها و جنگ گلادياتورها تزئين شده و واضح است كه به عنوان يادگاري و نشان
رخدادهايي فروخته شده‌اند، به اندازه كافي فراوان هستند.
روشن نيست كه چه كسي اولين
بشكه چوبي را ساخت، ولي احتمالاً آن نيز در همين دوره ساخته شده و احتمالاً در
منطقه آلپ اروپا، گويا مقدر شده بود كه بشكه براي قرن ها، يكي از متداولترين اشكال
بسته‌بندي باقي بماند.
با سقوط امپراتوري روم در
حدود 450 ميلادي، اروپا به شكل دولت شهرهاي كوچك تنزل يافت كه در بهترين حالت
بربريت مطلق بود. بسياري از هنرها و حرفه‌هاي قوام يافته، يا فراموش شد و يا راكد
ماند. طول مدت 600 سال پس از سقوط رم چنان خالي از هرگونه تغيير قابل توجهي است كه
مورخان به آن «دوران سياه» مي‌گويند.
پيشرفت‌هاي ايجاد شده در اين دوران از شرق
دور و يا ملت هاي عربي كه به تازگي از دين اسلام انگيزه و الهام گرفته بودند، مي‌آمد.
در چين، تساي‌لون به عنوان كسي كه در حدود 105 ميلادي، اولين كاغذ واقعي را از
مواد داخلي تنه درخت توت ساخت شناخته مي‌شود. هنگامي كه مسلمانان در حدود 950
ميلادي سمرقند را فتح كردند، راز اين كار را با خود به اروپا آوردند. مصريان قبل
از آن برگ هاي مشابهي را با بافتن ساقه هاي خرد شده ني پاپيروس ساخته بودند. آنها
با كوبيدن، تحت فشار قرار دادن و خشك كردن اين نوارهاي بافته شده ماده ورقه اي
مفيدي مي‌ساختند. قرن ها بعد به اختراع چيني‌ها كه از الياف گياهي تنيده ساخته شده
بود اسم «paper»
دادند (كه از پاپيروس مصري گرفته شده).
چاپ از طريق بريده هاي چوب، كه جد باستاني
روش چاپي فلكسوگرافي است، نيز ريشه در شرق دارد. قديمي ترين كارهاي چاپي موجود
نشان‌هاي بوديستي ژاپني است كه به سال 768 ميلادي برمي‌گردد. قديمي‌ترين كتاب
موجود، كه در تركستان پيدا شده و در سال 868 چاپ شده، كتاب «الماس سوترا» است.
اروپا درحدود سال 1100
ميلادي بيدار شد. حرفه هاي مهجور مانده دوباره احياء شدند، آموزش و هنر زنده شد،
تجارت رونق گرفت و تا سال هاي 1500، دوران بزرگ اكتشاف رو به آغاز نهاده بود. هنر
چاپ در اين زمان زاده شد.
ساختارهاي بنيادي جامعه تغيير چنداني نيافته
بود. بيشتر مردم وابسته به زمين بودند، گاهي به عنوان مالكان آزاد و در بيشتر مواقع
به عنوان رعايائي كه همه زندگي خود و بخشي از هرچه كه خود توليد مي‌كنند را به
قدرت بالاتري مديون بودند. اكثريت جامعه آن چيزي را مي‌خوردند كه خود عمل آورده،
يافته و يا گرفته بود، در اين سطح زندگي نيازمندي مشتري موجوديت نمي يابد.
مغازه و فروشگاه، از آن گونه
كه ما مي شناسيم و در آن مي‌توان كالايي خريد وجود نداشت. اگرچه پول به عنوان
وسيله مبادله وجود داشت، ولي اكثريت جامعه هرگز پولي به چشم خود نمي ديدند. توليد
صرفاً مشغله اي سفارشي بود و آنچه تاكنون بسته بندي خوانده ايم، بطور شخصي ساخته
مي شد. مثل بيشتر كالاهاي ديگر. بسته‌بندي، اگر هم در مواردي وجود داشت، خود وسيله
اي گرانبها بود و به ندرت مثل بسته بندي‌هاي امروزه مي شد آن را دور ريخت.
از آنجايي كه خرده فروشي وجود نداشت، ايده
هاي بازاريابي، تبليغ، ساختارهاي قيمتي و توزيع اموري نامربوط بودند. جمعيت آنقدر
زياد نبود كه توليد انبوه را، حتي در محدودترين معني خود امكان‌پذير سازد. (سوركا،
ش 38، 1380، صفحه 12)