مقدمه:
انسان از زماني كه خواندن و نوشتن را فراگرفت و بكار و فعاليت و تحصيل علوم مختلف مشغول شد، به تدريج به سمت تحقيق و پژوهش روي آورد و كم‌كم نياز به ثبت آموخته‌ها در قالب كتبا و دفتر در او احساس شد. بدين ترتيب گام‌هاي نخستين را در جهت بايگاني كردن آنچه كه او آموخته بود، برداشت.
در واقع اين كار از روزگاران قديم توسط تاريخ‌نويسان و مورخان در دربار پادشاهان با شرح كامل وقايع و حوادث آن زمان شروع شد و توسط دانشمندان و پژوهشگران با سند نمودن نتايج آزمايشات و آنچه فرا گرفته بودند، دنبال شد تا به امروز.
امروزه تهيه سند در همه امور از كارهاي تاريخي گرفته تا نويسندگي و كارهاي دولتي انجام مي‌شود. اين كار در زمان حاضر امري بسيار پسنديده و معمول بوده و ضرورت آن در همه مكان‌هاي دولتي و سازمان‌ها و حتي شركت‌هاي خصوصي احساس مي‌شود.
بايگاني كردن در يك تعريف عام به معناي تهيه و نگهداري نسخه دومي‌از مجموعه فعاليت‌هايي كه مي‌بايست در يك روال كاري انجام شوند، مي‌باشد.
در حال حاضر بخش بايگاني، يكي از بخش‌هاي مهم هر سازمان دولتي و يا خصوصي را تشكيل مي‌دهد. سازمان آب، اداره گاز، برق، مخابرات و... همگي داراي قسمت بايگاني مي‌باشند، اما بخش بايگاني در يك محيط گسترده‌تر با حيطه كاري وسيع‌تر قرار مي‌گيرد. اين محيط كاري دبيرخانه ناميده مي‌شود.
دبيرخانه يكي از مهمترين قسمت‌هاي يك اداره مي‌باشد كه بايگاني كردن اسناد يكي از كارهاي عمده و مهمي‌است كه در اين بخش انجام مي‌شود. كليه كارهاي مربوط به بايگاني در دبيرخانه تفكيك مي‌شود و كار هر قسمت توسط يك متصدي خاص با تخصص مربوط به آن كار به بهترين شكل ممكن انجام مي‌شود. كار بايگاني به صورت زير تفكيك مي‌شود:
- ثبت اسناد
- تفكيك اسناد
- تشكيل پرونده
- بايگاني پرونده‌ها
در اين صورت ارائه خدمات بهينه و سريعتر صورت مي‌گيرد. در اين اداره كليه كارهاي بايگاني به صورت دستي انجام مي‌شود. در كشور ما جايگزين كردن سيستم‌هاي كامپيوتري در دبيرخانه به جاي كارهاي دستي در حال اجراست، اما هنوز تمام دبيرخانه‌هاي ادارات و سازمان‌هاي كشور مجهز به سيستم كامپيوتري نشده‌اند و اين كار در برنامه‌هاي آتي اين سازمان‌ها قرار گرفته است.
اما به نظر مي‌رسد با وجود يك سيستم كامپيوتري در دبيرخانه‌ها، با اينكه حجم كارهاي دستي به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد، اما نياز به كار دستي هيچگاه رفع نمي‌شود. به هر حال، قرار دادن سيستم‌هاي كامپيوتري به كارها (در همه‌جا) سرعت مي‌بخشد و باعث بالا رفتن كيفيت كار پاسخ به ارباب رجوعان مي‌شود.